Stanowisko procesowe w przedmiocie oświadczenia złożonego przez podejrzanego podczas zatrzymania przed funkcjonariuszami Policji

Celem niniejszego artykułu jest opisane jaką wartość dowodową w procesie karnym ma oświadczenie złożone przed funkcjonariuszami Policji przez osobę zatrzymaną w sprawie o prowadzenie samochodu w stanie nietrzeźwości, złożone w toku rozpytania przez Policjantów oraz jaką wartość dowodową w toczącym się postępowaniu mają zeznania Policjantów, dotyczących rozpytania osoby zatrzymanej.

W praktyce często spotyka się z czynnością rozpytania osoby podejrzewanej o popełnienie przestępstwa prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości przez funkcjonariuszy Policji. Zdarza się, że przed przystąpieniem do rozpytania Policjant nie pouczy Cię o prawie do odmowy składania wyjaśnień, jak również o prawie do odmowy udzielania odpowiedzi na pytania.

Po przeprowadzeniu czynności rozpytania Policjant utrwala ją w postaci notatki urzędowej. To właśnie notatka urzędowa z rozpytania osoby podejrzewanej o prowadzenie samochodu pod wpływem alkoholu znajduje się najczęściej na pierwszej stronie akt sprawy karnej o przestępstwo prowadzenia samochodu pod wpływem alkoholu.

Powstaje zatem pytanie:

• jaką wartość dowodową ma Twoje oświadczenie, które składasz jako osoba podejrzewana o popełnienie przestępstwa prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości, złożone w toku rozpytania Cię przez Policjanta, a następnie utrwalone w postaci notatki urzędowej?
• jaką wartość dowodową mają zeznania Policjanta złożone na okoliczność Twojego oświadczenia, które jako osoba podejrzewana o popełnienie przestępstwa prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości złożyłeś w toku rozpytania?

gdy już po przedstawieniu zarzutu popełnienia przestępstwa i pouczeniu o Twoich prawach nie przyznałeś się do popełnienia zarzucanego Ci czynu.

Odpowiedź na te pytania ma kluczowe znaczenie w sprawie karnej o prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości, w których stałeś się osobą podejrzaną (oskarżoną), a nie zostałeś złapany na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa.

Jedną z zasad procesu karnego wyrażoną art. 174 kodeksu postępowania karnego jest zakaz zastępowania wyjaśnień podejrzanego (oskarżonego) lub zeznań świadka treścią pism, zapisków i notatek urzędowych.

W ten właśnie sposób ustawodawca ograniczył możliwość dokonywania przez funkcjonariuszy organów ścigania (tj. Policji, Straży Granicznej czy Prokuratury) niekorzystnych dla podejrzanego (oskarżonego) ustaleń faktycznych wskazujących na popełnienie przez niego przestępstwa prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości na podstawie notatek urzędowych sporządzonych w oparciu o rozpytanie podejrzanego (oskarżonego) lub świadka zdarzenia.

Artykuł 174 k.p.k. należy interpretować w powiązaniu z przepisami:

• art.175 par. 1 k.p.k., zgodnie z którym podejrzany (oskarżony) ma prawo do odmowy składania wyjaśnień i udzielania odpowiedzi na pytania, o czym powinien zostać pouczony,
• art. 170 par.1 pkt 1 k.p.k., zgodnie z którym Sąd oddala wniosek dowodowy, jeżeli przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne, a więc np. sprzeczne z zakazem dowodowym wyrażonym w art.174 k.p.k. albo z art.175 par. 1 k.p.k.

Takie stanowisko jest poparte orzecznictwem Sądu Najwyższego. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 stycznia 1981 r. w sprawie o sygn. akt II KR 404/80 "notatka urzędowa nie może podważać treści zawartych w protokole wyjaśnień, jak również organ procesowy nie może w sytuacji zaistnienia rozbieżności co do tych samych okoliczności zawartych w notatce oraz protokole uznać za zaistniałe okoliczności wskazanych w notatce, gdy nie potwierdza tego protokół." Wynika z tego, że to co powiesz podczas rozmowy z Policjantem po zatrzymaniu może być wykorzystane jedynie w celu potwierdzenia lub uzupełnienia wypowiedzi składanych podczas przesłuchania w charakterze podejrzanego o popełnienie przestępstwa, które zostanie wyznaczone na Komisariacie Policji i będzie udokumentowane protokołem.

Jak słusznie wskazał SN: "Wszelkiego rodzaju pisma i zapiski, mające zastąpić zeznania świadka lub wyjaśnienia podejrzanego, złożone poza rozprawą nie w formie protokołu i bez gwarancji swobodnej wypowiedzi oraz możliwości wyjaśnienia sprzeczności, nie mają waloru dowodowego i nie mogą zastępować dowodu z wyjaśnień podejrzanego albo dowodu z zeznań świadka" (wyr. SN z 21.9.1972 r., IV KR 128/72, OSNK 1973, Nr 7-8, poz. 99). Stanowisko to zostało podkreślone także w innych judykatach, poprzez stwierdzenie, że notatki urzędowe z przeprowadzonej rozmowy z określoną osobą, którą należało przesłuchać np. w charakterze świadka, nie są wystarczającym dokumentem procesowym dla prawnie przewidzianych czynności śledczych z określonymi skutkami prawnymi i dowodowymi w sprawie wobec osoby składającej np. zeznanie (wyr. SN z 29.12.1981 r., I KR 296/81, OSNPG 1982, Nr 5, poz. 71 z aprobującymi uwagami F. Prusaka, Przegląd, NP 1983, Nr 9-10, s. 173). Z kolei w postanowieniu z dnia 22 lutego 2007r. w sprawie V K 183/2006 Sąd Najwyższy wskazał, że "dowód z zeznań funkcjonariusza Policji przeprowadzony na okoliczność wypowiedzi osoby rozpytywanej nie może zastąpić dowodu z wyjaśnień oskarżonego".

Przenosząc powyższe rozważania Sądu Najwyższego na grunt sytuacji, w której możesz się znaleźć, należałoby posłużyć się następującym przykładem:

W dniu 10.02.2014r. w Warszawie patrol Policji z KRP Warszawa Wilanów udał się na ul. Klarysewską 18 w Warszawie w związku ze zgłoszeniem uszkodzenia latarni ulicznej. Po przybyciu na miejsce zdarzenia funkcjonariusze Policji potwierdzili fakt uszkodzenia słupa latarni przez nieustalony samochód. W odległości 300 metrów od miejsca zdarzenia Policjanci ujawnili uszkodzony samochód. Stałeś przy nim, więc Policjanci dokonali rozpytania Cię w celu ustalenia, czy prowadziłeś samochód i uderzyłeś w latarnię. Przyznałeś się w trakcie tej rozmowy, że to Ty kierowałeś samochodem. W trakcie czynności rozpytania Policjanci poczuli od Ciebie woń alkoholu, w związku z czym zapytali, kiedy spożywałeś alkohol. Oświadczyłeś, że spożyłeś 3 piwa na pół godziny przed uderzeniem samochodem w latarnię. Wobec odmowy poddania się badaniu alkomatem zostałeś przewieziony do szpitala, gdzie pobrano od Ciebie krew do analizy. Wynik badania krwi: 1,28 promila. Na tej podstawie zostałeś oskarżony o prowadzenie samochodu w stanie nietrzeźwości. Podkreślić należy, że jedynym dowodem potwierdzającym prowadzenie przez Ciebie samochodu jest oświadczenie, które złożyłeś w trakcie rozpytania przez Policjantów.

Oświadczenie to zostało utrwalone w dwojaki sposób:

• w postaci notatki urzędowej sporządzonej przez funkcjonariuszy Policji z rozpytania Cię,
• w postaci protokołu przesłuchania w charakterze świadków Policjantów, którzy dokonali rozpytania Cię - na okoliczność przyznania się przez Ciebie w trakcie rozpytania do prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości.

Po przedstawieniu zarzutu popełnienia przestępstwa zostałeś przesłuchany w charakterze podejrzanego. Nie przyznałeś się do zarzucanego Ci czynu prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości i odmówiłeś składania wyjaśnień. Przesłuchanie Twojej osoby zostało utrwalone w formie protokołu.

W takiej sytuacji:

• ani notatka urzędowa z rozpytania Cię przez Funkcjonariuszy Policji,
• ani zeznania Policjantów na okoliczność tego, co powiedziałeś Policjantom w trakcie rozpytania

nie mogą posłużyć do ustalenia tego, że kierowałeś samochodem po uprzednim spożyciu alkoholu.

Może się zatem okazać, że w aktach sprawy karnej przeciwko Tobie nie ma żadnego dowodu potwierdzającego fakt prowadzenia przez Ciebie samochodu w stanie nietrzeźwości, a więc fakt popełnienia przez Ciebie zarzucanego Ci przestępstwa.